24 MART "DÜNYA TÜBERKÜLOZ GÜNÜ"

Tüberküloz, etkeni “Mycobacterium tuberculosis” basili olan insanlık tarihinin bilinen en eski hastalıklarından biridir. Halk arasında ince hastalık, verem denilen, dünyada her yıl milyonlarca insanın sağlığını tehdit eden, ölümcül olabilen, ancak tedavi edilebilir bulaşıcı bir hastalıktır.

Sebebinin kesin olarak bilinmesine, on yıllardır tedavisinin mümkün olmasına ve de korunulabilir bir hastalık olmasına karşın dünyada en yaygın ve ölümcül bulaşıcı hastalıklardan biri olmaya devam etmekte ve milyonlarca kişi tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

1882 yılında tüberküloz basilini bulan Robert Koch’un bu önemli keşfini Berlin’de bir tıp kongresinde bildirdiği 24 Mart tarihi “Dünya Tüberküloz Günü” olarak anılmakta ve önemli bir bulaşıcı hastalık olma özelliğini günümüzde de sürdüren tüberküloza karşı toplumun farkındalığını artırmak amaçlanmaktadır.

Rakamlarla Tüberküloz

Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz ile enfektedir. Bu insanların %10’unda yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığının ortaya çıkacağı düşünülmektedir. Hastalık erkeklerde kadınlardan daha sık görülmekte ve çoğunlukla ekonomik olarak üretken yaş grubundaki erişkinleri tutmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) “Tüberküloz (TB) 2024 Raporu”na göre dünya genelinde tüberküloz görülme sıklığı ve tüberkülozdan ölümler halen çok yüksektir.

Rapora göre dünya genelinde 2023 yılında 10,8 milyon yeni tüberküloz hastası ortaya çıkmıştır. Bunların %55’i erkek, %33’ü kadın, %12’si çocuklar ve adolesanlardır. Yeni TB olgularının %56’sı beş ülkede bulunmaktadır: Hindistan (%26), Endonezya (%10), Çin (%6,8), Filipinler (%6,8), Pakistan (%6,3).

Tüberküloz, dünya genelinde en çok ölüme yol açan 10 nedenden birisidir. Aynı zamanda, tek bir bulaşıcı etkenden ölümlerde -2020-2021’de COVID’ten sonra ikinci sırada gelirken, sonraki yıllarda önceki yıllarda olduğu gibi ilk sırada yer almıştır. DSÖ Raporuna göre 2023’te 1,25 milyon insan tüberkülozdan hayatını kaybetmiştir (HIV+TB hastalarında 160000 ölüm bu sayının içindedir).

Küresel olarak 2023 yılında 175 923 kişiye çok ilaca dirençli veya rifampisine dirençli (MDR/RR-TB) TB tanısı konulmuştur. İlaca duyarlı TB için tedavi başarı oranı yüksek kalmaya devam etmektedir (%88) ve MDR için %68'e yükselmiştir.

2023 yılında 2027 için belirlenen küresel hedefler şunlardır:

♦ TB için hızlı testlerin kapsamı: hedef: yeni tanı alanların %100'ü; 2023'teki durum: %48.
♦ TB tedavi kapsamı: hedef: %90; 2023'teki durum: %75.
♦ TB önleyici tedavi kapsamı: yüksek riskli popülasyonlar arasında hedef: %90; 2023'teki durum: TB teşhisi konulan kişilerin hane halkı temaslıları arasında %21, HIV ile yaşayan kişiler arasında %56.
♦ Güvenli ve etkili yeni bir TB aşısının tercihen beş yıl içinde uygulamaya girmesi: 2023’te: Faz III denemelerinde altı aşı.
♦ Tüberkülozun önlenmesi, teşhisi ve tedavisi için finansman sağlanması: hedef: 22 milyar ABD doları; 2023'teki durum: 5,7 milyar ABD doları.
♦ TB araştırmaları için finansman: hedef: 5 milyar ABD doları; durum: 2022’de 1,0 milyar ABD doları.

“Tüberkülozsuz Bir Dünya” için konulan hedefler, sosyopolitik, ekonomik ve coğrafik olarak dengeli ve barışçıl bir dünyanın sağlanması ile mümkün olabilecektir. Yoksa bu eski hastalık insanoğlu var oldukça olmaya devam edecektir. Bilim insanları tanı, önleme, aşı çalışmaları ve tedavide sağladıkları başarı ile ancak oranları azaltmayı başarabilecektir.

Türkiye EKMUD
Tüberküloz Çalışma Grubu