Dünya Kuduz Günü
“Dünya Kuduz Günü”, 2007 yılından itibaren her yıl 28 Eylül’de hastalığın önemi ve farkındalığı için belirlenen bir gündür. İlk aşıyı 1885 yılında Louis Pasteur geliştirmiştir. Louis Pasteur’ün anısına onun ölüm tarihi olan 28 Eylül'ü Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) seçmiştir.
Kuduz insanda ve birçok memeli hayvanda ölümcül seyredebilen akut ilerleyici viral ensefalomyelit yapan zoonotik bir hastalıktır. Tüm sıcak kanlı hayvanları enfekte edebilir. Kurt, tilki, çakal en yüksek risk grubuna sahip hayvanlardır. Köpek teması orta risk grubundadır. Kediler, rakun, kokarca gibi vahşi hayvanlar da hastalığı ısırık ve tırmalama yolu ile bulaştırabilirler. Dünyanın birçok yerinde köpekler en önemli kaynaktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl dünyada 59.000 kişiden fazla insan kuduz nedeniyle yaşamını yitirmektedir. Kuduza bağlı insan ölümlerinin %95’ ten fazlası Asya ve Afrika’ da meydana gelmektedir.
Ülkemizde kuduz hayvanların %90’ı evcil hayvanlardır. Köpekler ilk sırada yer almaktadır. Ege, Marmara, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde daha sık görülmektedir. Türkiye Sağlık Bakanlığı verilerine 2022 yılında 250.375 kuduz riskli temas durumu olmuştur. Hayvanlarda kuduz tanısından sorumlu laboratuvarlar (Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Elazığ, Konya, Erzurum, Samsun illerinde bulunan Veteriner Kontrol Enstitüleri) dir. İnsanlarda kuduz tanısı yalnızca Ankara Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü’nde yapılmaktadır.
Hastalığın İnkübasyon süresi genellikle 14-90 gündür. İnsandaki en uzun kuluçka süresi 19 yıl olarak kaydedilmiştir.
Kuduz olan hayvanın hareketlerinde değişiklikler, sinirlilik, korkaklık ve saldırganlık görülebilir. Genelde ısırma isteği bulunur. Ağzından yutma güçlüğüne bağlı salya akması, felçler ve kasılmalar olabilir. Bu hayvanlar ile temastan kaçınılması ve en kısa sürede il/ilçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine haber verilmesi toplum sağlığı açısından büyük öneme sahiptir. Evcil ve sokak hayvanlarının kuduz aşılamalarının da bir program dâhilinde düzenli olarak yapılması gerekmektedir.
Kuduz aşılama ile önlenebilir bir hastalıktır. Kuduz şüpheli temaslarda hemen yara basınçlı su ve sabunla yıkanmalıdır. Uygun yara bakımı en önemli basamaktır. Yara ve aşı durumu değerlendirilmeli gerekli ise tetanoz aşısı yapılmalıdır. Kuduz aşısı ve gerektiği durumlarda kuduz immünglobulini ile profilaksi uygulamasının hayati önemi vardır. Hastalık geliştikten sonra etkili bir tedavisi yoktur. Klinik olarak kuduz semptomları gelişirse ölüm kaçınılmazdır.
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/rabies
- Kuduz Profilaksi Rehberi, T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Yayın no: 1134, Ankara, 2019
- Turkiye Klinikleri J Inf Dis-Special Topics. 2015;8(2):72-80
- https://rabiesalliance.org/world-rabies-day
