28 Eylül Dünya Kuduz Günü

Kuduz, halen dünyanın birçok bölgesinde ciddi bir halk sağlığı sorunu olmaya devam eden, zoonotik ve neredeyse %100 ölümcül bir enfeksiyon hastalığıdır. Her yıl yaklaşık 59.000 kişi kuduz nedeniyle yaşamını yitirmekte olup, bu ölümlerin büyük çoğunluğu Asya ve Afrika kıtalarında, özellikle de sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlı olduğu kırsal bölgelerde meydana gelmektedir. Kuduzdan hayatını kaybedenlerin yaklaşık %40’ı 15 yaş altı çocuklardır. Kuduz vakalarının %99’undan fazlası enfekte köpeklerin ısırması sonucunda oluşmakta, ancak hastalığın klinik bulguları ortaya çıktıktan sonra tedavi şansı bulunmamaktadır. Bu nedenle şüpheli teması olan kişilerde hastalıktan korunmanın tek yolu temas sonrası profilaksiye zamanında erişim ve riskin ortadan kaldırılmasıdır.

28 Eylül tarihi Dünya kuduz günü olarak belirlenmiş olup kuduzun önlenebilir bir hastalık olduğuna dikkat çekilmesi hedeflenmektedir. Kuduz aşısını geliştiren bilim insanı Louis Pasteur’ün ölüm yıldönümüne ithafen bu tarih belirlenmiştir. 2007 yılında ilk kez Global Alliance for Rabies Control (GARC) tarafından organize edilen bu özel gün, Dünya Sağlık Örgütü’nün de desteklediği küresel bir farkındalık gününe dönüşmüştür.

2023 yılı verilerine göre ülkemizde 35 ilde toplam 282 hayvan kuduz vakası bildirilmiş, 2024 yılı ilk 5 ayında ise 21 ilde 50 hayvan kuduz vakası tespit edilmiştir. Bu durum, sahipsiz hayvan popülasyonu, hayvan aşılamalarının yetersizliği ve temas sonrası profilaksiye erişim gibi konularda sürdürülebilir ve etkili önlemlere duyulan ihtiyacı bir kez daha ortaya koymaktadır. 2023 yılında ülkemizde iki insan kuduz nedeniyle hayatını kaybetmiş, yalnızca İstanbul’da 2024 yılı içinde kuduz riskli temas nedeniyle 110 bin kişi sağlık kuruluşlarına başvurmuş, bu kişilere 370 bin dozdan fazla kuduz aşısı uygulanmıştır.

Tüm bu veriler kuduzun, günümüzde hâlâ varlığını sürdüren ve ihmal edilmemesi gereken bir halk sağlığı problemi olduğunu göstermektedir. Oysa kuduz, uygun önleme stratejileri ile tamamen ortadan kaldırılabilecek bir hastalıktır. Hayvanların aşılanması, sahipsiz hayvan popülasyonunun kontrol altına alınması, riskli temas sonrası profilaksi hizmetlerine kesintisiz erişim ve halkın doğru bilgilendirilmesi, kuduzla mücadelede temel unsurlar olmaya devam etmektedir. Ayrıca "Tek Sağlık" (One Health) yaklaşımı çerçevesinde, veteriner hekimlik, beşeri sağlık ve çevre sağlığı disiplinlerinin ortak çalışmaları desteklenmelidir.

Dünya Sağlık Örgütü, 2030 yılına kadar kuduz kaynaklı insan ölümlerini sıfıra indirme hedefini sürdürmektedir. Bu hedefe ulaşmak, ulusal ve yerel ölçekte kararlı politikalar, yeterli kaynak, bilim temelli uygulamalar ve toplum katılımı ile mümkündür.

Biz enfeksiyon hastalıkları uzmanları olarak, 28 Eylül Dünya Kuduz Günü vesilesiyle, kuduzun unutulmaması gereken bir halk sağlığı sorunu olduğunu ve önlenmesinin elimizde olduğunu kamuoyuna saygıyla hatırlatırız.

EKMUD Zoonotik Hastalıklar Çalışma Grubu