Sıcak Çarpması (Heat Stroke)
Sıcak çarpması sıcak ortamlarda santral sinir sistemi(SSS) depresyonu, vücut ısısının genellikle 40°C’den fazla olması ve tipik biyokimyasal ve fizyolojik anomalilerle karakterize bir akut termoregulatör yetersizlik sendromudur. Sıcak çarpmasının en sık nedeni güneşe uzun süre alışılmadan maruz kalınmasıdır. Sıcak çarpması özellikle yaz aylarında çocuklarda, yaşlılarda, askerler ve atletler gibi güneşte egzersiz yapan gençlerde görülmektedir. Sıcaklarda uygun olmayan giyim şekli, sıcak ve nemli hava koşullarına maruz kalma, aşırı ve yağlı beslenme ve aşırı alkol alımı, yetersiz sıvı alımı gibi etkenler sıcak çarpmasına neden olabilir. Tedavi edilmediği takdirde ölüm veya ciddi sağlık sorunlarına (sinir hasarı, organ hasarı) yol açabilen bir durumdur. Bazı serilerde mortalite %70 gibi yüksektir.
Sıcak çarpmasının iki farklı klinik şekli vardır: egzersize bağlı ve egzersize bağlı olmayan sıcak çarpması veya klasik sıcak çarpması.
Egzersize bağlı sıcak çarpması daha çok normal ortam ısısından fazla sıcaklıkta egzersiz yapan genç bireylerde görülür. Termoregülatör mekanizmaları genellikle normal olsa da, çevrenin termal etkisi ve endojen ısı üretimindeki büyük artma ile bozulur.
Egzersize bağlı olmayan sıcak çarpması daha çok yaşlı veya hasta bireyleri etkiler ve sıcak dalgası sırasında oluşur. Hastaların termoregülatör kontrolünde genellikle bir miktar yetersizlik vardır ve artan termal etkiyle birlikte sıcaklık kolaylıkla artar.
SICAK ÇARPMASI KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?
- 5 yaş altı çocuklar ve 65 yaş üzeri kişiler
- Kalp hastaları
- Böbrek hastaları
- Diyabet hastaları
- Kanser hastaları
- Tansiyon hastaları
- Hamileler
- İlaçlar ( antidepresanlar, diüretikler, beta-blokerler, antikolinerjikler…)
- Alkol kullanımı
- Aşırı kilolu ya da aşırı zayıf olan kişiler
- Psikolojik ya da psikiyatrik hastalığı olan kişiler
- Sürekli ve bilinçsizce diyet yapanlar, yetersiz sıvı alanlar
SICAK ÇARPMASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER
- Güneşe aşırı ve alışmadan maruz kalma
- Güneş altında ya da sıcak ortamda uzun süre çalışma
- Güneş altında bırakılmış araba, kapalı ortam
- Plaj, kumsal, hamam, sauna gibi aşırı sıcak ortamlar
- Sıcak havalarda yeterli su içmeme
- Sıcakta veya güneş altında egzersiz yapma veya yürüme
SICAK ÇARPMASI BELİRTİLERİ
- Vücut ısısı 40°C’nin üzerindedir
- Bitkinlik, yorgunluk
- Aşırı terleme (terleme daha sonra azalır)
- Adale krampları
- Sıcak ve kuru cilt
- Baş dönmesi
- Davranış bozukluğu
- Sinirlilik
- Mide bulantısı, kusma, mide krampları
- Bilinç kaybı
- Hızlı ve zayıf nabız
SICAK ÇARPMASI TEDAVİSİ
Sıcak veya güneş çarpması geliştikten sonra hasta acil tedavi edilmelidir. Esas tedavi hastayı soğutmaktır. Kişiyi gölge daha soğuk bir alana taşıyarak, giysilerini çıkarıp cildini sürekli olarak ıslatarak olay yerinde tedaviye başlanmalıdır. Esinti yaratmak içinyelpazeleme veya üstü açık bir araçla transport buharlaşma yoluyla soğutmayı artıracaktır. Hasta hastaneye ulaştığında soğutma ve destek tedavisinin bir yoğun bakım ortamında sağlanması en doğrusudur.